Ένα χωριό σκαρφαλωμένο σε καταπράσινο τοπίο, στους πρόποδες του Ολύμπου, που αν ο ουρανός είναι καθαρός το μάτι σου ατενίζει το Αιγαίο Πέλαγος.
Ραψάνη: Το γραφικό χωριό της Λάρισας
Η Ραψάνη, το γραφικό χωριό της Λάρισας, βρίσκεται σκαρφαλωμένη σε ένα καταπράσινο τοπίο στους πρόποδες του Ολύμπου, που αν ο ουρανός είναι καθαρός το μάτι σας ατενίζει το Αιγαίο Πέλαγος. Χτισμένη στις παρυφές του Κάτω Ολύμπου, σε υψόμετρο 600 μέτρων, μας συστήνει την ελληνική παράδοση, μέσα από τις αφηγήσεις και τις ιστορίες των ανοιχτόκαρδων κατοίκων της.
Πέτρινες βρύσες με αφιερώματα, γραφικά σοκάκια, πετρόκτιστα κτίσματα-απομεινάρια της πλούσιας ιστορίας του χωριού, όπως οι υστεροβυζαντινοί νερόμυλοι, που αποτελούν σπάνια δείγματα της εποχής. Ναοί θεμελιωμένοι αιώνες τώρα, στους οποίους προσκύνησαν τόσοι και τόσοι πιστοί, διακοσμημένοι με τοιχογραφίες ανώνυμων ζωγράφων και με επιγραφές στα υπέρθυρα τους.
Στις ταβέρνες της γραφικής πλατείας τσίπουρο, κρασί από τους αμπελώνες και ντόπια κρεατικά, συμπληρώνουν το σκηνικό σε αυτό το όμορφο και φιλόξενο χωριό.
Η ιστορία του χωριού
Η περιπλάνηση στα σοκάκια θα σας κάνει να αναπολήσετε τα παιδικά σας χρόνια, της ανεμελιάς και του παιχνιδιού στις αυλές και στους δρόμους ενώ κάθε τόσο τα πέτρινα βρυσάκια σας δροσίζουν με το νερό τους την ώρα που οι επιγραφές των κτητόρων τους δίνουν πληροφορίες για την ιστορία τους. Γρήγορα θα συνειδητοποιήσετε πως βρίσκεστε σε ένα χωριό με μακραίωνη ιστορία, ξεκινώντας ένα ταξίδι νοερό σε χρόνους βυζαντινούς.
Η Ραψάνη, το γραφικό αυτό χωριό της Λάρισας, υπήρξε βυζαντινός οικισμός ιδρυμένος ίσως τον 10ο αιώνα. Με συνεχή ακμή, ήδη από τον 16ο αιώνα, η Ραψάνη γνωρίζει μεγάλη οικονομική άνθηση χάρη στην σηροτροφία, τη μεταξουργία, τη νηματουργία, την επεξεργασία βαμβακιού και την υφαντουργία, άνθηση που κορυφώνεται στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο οικισμός συμμετέχει στο εξαγωγικό εμπόριο βαμμένων νημάτων, όπως ακριβώς συμβαίνει και με άλλες θεσσαλικές πόλεις και χωριά, όπως τα γειτονικά Αμπελάκια, η Αγιά, το Μεταξοχώρι, ο Τύρναβος.
Δεν είναι τυχαίο που κατά τον 18ο αιώνα, το χωριό διαθέτει καλό σχολείο και βιβλιοθήκη ενώ χτίζονται και αρχοντικά, κάποια από τα οποία στέκονται ακόμη και σήμερα μάρτυρες εκείνης της ακμής. Στα 1810 η δραστηριότητα παρουσιάζει ύφεση ενώ μια ανάκαμψη, που θα παρατηρηθεί κατά τον 19ο αιώνα, θα ανακοπεί με την επανάσταση του 1878 (πληροφορίες αντλήθηκαν από εδώ ).
Περιήγηση στο χωριό
Μόλις φτάσετε στη Ραψάνη θα συναντήσετε τη γραφική πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια, στις τεράστιες κοιλότητες των οποίων έπαιζαν κρυφτό οι γιαγιάδες και οι παππούδες όταν ήταν και εκείνοι παιδιά, όπως θα σας διηγηθούν οι ίδιοι. Στην πλατεία ο χρόνος παγώνει και κάθε ηλικία απολαμβάνει το καλό φαγητό, την παρέα, την οικογένεια, τη φιλοξενία, το τσίπουρο, το εκλεκτό ντόπιο κρασί, μαζί με αφηγήσεις των κατοίκων, που σου συστήνουν απλόχερα τον τόπο τους.
Από εδώ ξεκινήστε την περιήγηση σας ανηφορίζοντας και κατηφορίζοντας στα γραφικά πλακόστρωτα καλντερίμια. Στη Ραψάνη θα δείτε πολλούς ναούς, άλλους θεμελιωμένους στη μεταβυζαντινή περίοδο και άλλους νεότερους. Κάντε μια στάση στο ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, τον παλαιότερο σωζόμενο ναό του χωριού, διακοσμημένο με τοιχογραφίες του 1544-6, χορηγία τεσσάρων κληρικών. Ο ναός της Παναγίας (18ος αιώνας), ενοριακός ναός της κάτω συνοικίας, ο οποίος ξαναχτίστηκε το 1858, πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1878 και ξαναφτιάχτηκε λίγο αργότερα.
Ατενίζοντας την απέναντι κατάφυτη πλαγιά, το μάτι σας θα διακρίνει τους τρούλλους της μονής των Αγίων Θεοδώρων, Τήρωνος και Στρατηλάτου. Σας προτείνουμε να κάνετε μια βόλτα μέχρι εκεί, είτε με το αυτοκίνητο είτε πεζοπορώντας. Οι Άγιοι Θεόδωροι, που θα δείτε να ξεπροβάλλουν μέσα από το πυκνόφυτο δάσος στη νότια πλευρά του χωριού είναι το καθολικό, που σώζεται από τη μονή, που κάποτε φιλοξενούσε τους μοναχούς της. Η αρχική ίδρυση της μονής δεν είναι γνωστή, πιθανολογείται πως ανήκει στην παλαιολόγεια περίοδο ενώ το σημερινό καθολικό χτίστηκε στα 1778, όπως μαρτυρά κτητορική επιγραφή στο κατάγραφο εσωτερικό του.
Η Ραψάνη του Καραγάτση
Ανηφορίστε το καλντερίμι της Ιτιάς, στην άνω συνοικία, για να επισκεφτείτε τον ενοριακό ναό της, τον Άγιο Αθανάσιο, θεμελιωμένο στα 1831 και ανακαινισμένο στα 1864. Κάτω από το καραγάτσι (φτελιά), που θα αντικρύσετε στο προαύλιο του ναού, συνήθιζε να περνάει ατέλειωτες ώρες διαβάζοντας και γράφοντας ο Καραγάτσης. Η Ραψάνη είναι ο τόπος που ο Καραγάτσης περνούσε τα εφηβικά καλοκαίρια του. Άλλωστε, από το δέντρο αυτό εμπνεύστηκε το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο, αφού το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Ροδόπουλος.
Ερχόμενοι στη Ραψάνη θα γνωρίσετε από κοντά όλα εκείνα που τον επηρέασαν βαθιά και αποτυπώθηκαν στα πρόσωπα, τις ιστορίες και τα περιστατικά, που έχετε διαβάσει στα έργα του. Μάλιστα κατά διαστήματα πραγματοποιούνται διημερίδες με κεντρικό άξονα τον Καραγάτση και το έργο του, που περιλαμβάνουν και λογοτεχνικούς περιπάτους στο χωριό, σε σημεία που καθόρισαν τη συγγραφική πορεία του Έλληνα λογοτέχνη.
Μια βραβευμένη βιβλιοθήκη
Δε ξέρω πόσα μικρά χωριά στον κόσμο γνωρίζετε, που διαθέτουν βιβλιοθήκη και μάλιστα βραβευμένη. Και όμως, η Ραψάνη διαθέτει βιβλιοθήκη με 19 χιλιάδες τίτλους βιβλίων και πολλές εκδόσεις του 18ου αιώνα.
Η βιβλιοθήκη, με την πλούσια δραστηριότητα της, αποτελεί ένα ζωντανό σημείο αναφοράς, που αξίζει σίγουρα να επισκεφτείτε και να ξεναγηθείτε. Ενταγμένη στο σήμερα και με σύγχρονο τρόπο λειτουργίας, αποτελεί μεταξύ άλλων και σημαντικό καταφύγιο της φαντασίας των παιδιών με δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, που πραγματοποιούνται όλο τον χρόνο.
Οι αμπελώνες της Ραψάνης και το Π.Ο.Π κρασί της
Ήδη στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Άγγλος περιηγητής Ληκ χαρακτηρίζει το κρασί της Ραψάνης ως ένα από τα καλύτερα όλης της Ελλάδας. Με μακρά αμπελουργική παράδοση, οι αμπελώνες της Ραψάνης, σήμερα, παράγουν εκλεκτά κρασιά από νωπά σταφύλια των ποικιλιών «Κρασάτο», «Ξινόμαυρο» και «Σταυρωτό» απ’ όπου προέρχεται και το γνωστό κρασί με Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας «Ραψάνη» ενώ η ίδια η Ραψάνη αποτελεί και σταθμό στους Δρόμους του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας.
Ο αμπελώνας της παραγωγικής ζώνης καταλαμβάνει τις νότιες πλαγιές του Ολύμπου, σε υψόμετρο που φτάνει τα 800 μέτρα και κατεβαίνει μέχρι την Κοιλάδα των Τεμπών περιλαμβάνοντας τα Δημοτικά Διαμερίσματα της Ραψάνης, του Πυργετού και του Κοινοτικού Διαμερίσματος των Αμπελακίων.
Με λαμπερό, βαθυκόκκινο ή ρουμπινί χρώμα, υψηλή αρωματική ένταση και καθαρότητα, με βελούδινη γεύση και με επίγευση μεγάλης διάρκειας, ο συνδυασμός των τριών ποικιλιών δίνει οίνους με μαλακές τανίνες, αντοχή στο χρόνο και αρωματική πολυπλοκότητα, δικαιολογώντας απόλυτα τη βράβευση του οίνου Π.Ο.Π. Ραψάνη σε διεθνείς διαγωνισμούς. Μάλιστα, τα κρασιά της Ραψάνης είναι από τα λίγα Π.Ο.Π ελληνικά κρασιά που γίνεται συχνή χρήση των όρων Reserve (τουλάχιστον δυο χρόνια ωρίμανσης) και Grande Reserve (τουλάχιστον τρία χρόνια ωρίμανσης).
Το πάντρεμα του μικροκλίματος με την ποικιλομορφία των εδαφών, η γειτνίαση με τα δάση και τους ποταμούς της περιοχής, οι καλλιεργούμενες ποικιλίες, οι καλλιεργητικές μέθοδοι και οι οινοποιητικές τεχνικές, που ακολουθούνται, δημιουργούν το εξαιρετικής ποιότητας ραψανιώτικο κρασί.
Η αμπελουργική παράδοση του χωριού αναδεικνύεται μέσα από τα εκθέματα του Μουσείου Οίνου και Αμπέλου (τηλ. 24950 61259), που βρίσκεται στο χωριό και σίγουρα αξίζει να επισκεφτείτε. Η σχέση του τόπου με το κρασί δε σταματά όμως εδώ. Κάθε χρόνο, στα τέλη Αυγούστου, πραγματοποιείται και η γιορτή κρασιού με άφθονη οινοποσία και φαγητό, όπου όλο το χωριό και οι επισκέπτες γίνονται μια παρέα και γλεντούν όλοι μαζί, υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής.
Επισκέψιμα οινοποιεία στην ευρύτερη περιοχή
Όταν βρεθείτε στην περιοχή, σας προτείνουμε να επισκεφτείτε τα οινοποιεία της για να γνωρίσετε τις ποικιλίες και να μάθετε περισσότερα για την αμπελουργική παράδοση του τόπου. Το οινοποιείο Τσάνταλη δεν είναι επισκέψιμο, είναι όμως αυτό στο οποίο οφείλεται η αναγέννηση της αμπελουργίας και του τοπικού αμπελώνα, που οδήγησε στην παραγωγή κρασιών από τις ποικιλίες Ξινόμαυρο, Κρασάτο και Σταυρωτό.
Επισκέψιμο είναι το οινοποιείο Χρυσοχόου στον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ραψάνης (επισκέψιμο κατόπιν ραντεβού, τηλ. 6932581557, https://www.rapsaniwine.gr/), ένα οινοποιείο που συνεχίζει σήμερα η τέταρτη γενιά της οικογένειας Χρυσοχόου, δημιουργώντας βραβευμένα κρασιά χάρη στην εξαιρετική ποιότητα τους.
Το οινοποιείο Ντούγκος στην Ιτέα Λάρισας (επισκέψιμο κατόπιν ραντεβού, τηλ. 24950 93112, https://dougos.gr/welcome/?lang=el), ιδρύθηκε το 1991 στους πρόποδες του Ολύμπου, δίπλα από το μοναδικό τοπίο της Κοιλάδας των Τεμπών. Το οινοποιείο εφαρμόζει αποκλειστικά βιολογικές μεθόδους καλλιέργειας και σύγχρονες τεχνικές οινοποίησης.
Πεζοπορικές διαδρομές σε υπέροχα τοπία
Από τη Ραψάνη ξεκινούν πεζοπορικές διαδρομές, που διασχίζουν πανέμορφα μονοπάτια με φόντο υπέροχα βουνίσια τοπία. Ιτέα-Ραψάνη-Προφήτης Ηλίας και Ραψάνη-Καλλιπεύκη μέχρι το Ομόλιο, τη Σπηλιά και το Κάστρο της Ωριάς. Την περιγραφή των μονοπατιών και τη διαδρομή που θα ακολουθήσετε θα τα βρείτε στον οδηγό του Δήμου Τεμπών ενώ επιπλέον πληροφορίες θα βρείτε και από τον ΕΟΣ Λάρισας.
Η Ραψάνη όλο τον χρόνο
Η Ραψάνη είναι ένα ζωντανό και δραστήριο χωριό. Ποικίλες πολιτιστικές δράσεις διοργανώνονται πολύ συχνά, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου στη γραφική πλατεία. Ψυχή των εκδηλώσεων ο Μορφωτικός Σύλλογος Ραψάνης αλλά και ο Σύλλογος Γυναικών Ραψάνης.
Στη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου το χωριό γιορτάζει υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής ενώ παραδοσιακό γλέντι στήνεται και στη γιορτή κρασιού.
Τις Απόκριες το χωριό ξεφαντώνει. Γαϊτανάκι, κάψιμο του καρνάβαλου, κερασμένη φασολάδα, παραδοσιακή μουσική και γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Διαμονή και Φαγητό
Στην πλατεία επιλέξτε μια από τις τρεις ταβέρνες και απολαύστε ένα τσιπουράκι με συνοδευτικούς μεζέδες. Θα γευτείτε νόστιμα ντόπια κρέατα και ποιοτικό ντόπιο κρασί. Στη Ραψάνη λειτουργούν δύο ξενώνες.
Η Ραψάνη απέχει από τη Λάρισα 47 χιλιόμετρα.