Μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο, Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και θρησκευτικό τοπόσημο της Θεσσαλίας, πόλος έλξης για επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη, τα Μετέωρα προκαλούν αιώνες τώρα το δέος.
Μετέωρα
Μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο, Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και θρησκευτικό τοπόσημο της Θεσσαλίας, πόλος έλξης για επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη, τα Μετέωρα, η δεύτερη πιο σημαντική μοναστική πολιτεία μετά το Άγιο Όρος προκαλεί αιώνες τώρα το δέος.
Αν και η περιοχή είναι συνυφασμένη με τις μονές, που επιστέφουν τους επιβλητικούς μετεωρικούς βράχους, αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά προσκυνήματα στη χώρα μας και φορέα σπουδαίων βυζαντινών και μεταβυζαντινών θησαυρών, ωστόσο στην περιοχή μπορείτε να απολαύσετε ένα πλήθος δραστηριοτήτων σε ένα ιδιαίτερο τοπίο και να εξερευνήσετε όχι μόνο τη θρησκευτική αλλά και την κοσμική πλευρά αυτού του μοναδικού και μεγαλειώδους τόπου.
Ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο
Για την προέλευση και την ερμηνεία του γεωλογικού φαινομένου των Μετεώρων έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες καμία όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι στιγμής. Τον 19ο αιώνα ο Γερμανός γεωλόγος Phillipson επισκέπτεται την Ελλάδα και υποστηρίζει πως τα Μετέωρα δεν είναι τίποτα άλλο παρά τμήμα της κοίτης ενός ποταμού που κατέληγε σε λίμνη, στη θέση της σημερινής Καλαμπάκας με τους γεωλογικούς μετασχηματισμούς να δίνουν στους βράχους τη σημερινή τους μορφή.
Πληροφορίες σχετικά με τη δημιουργία των βράχων θα βρείτε στο Μουσείο Γεωλογικών Σχηματισμών Μετεώρων στο γειτονικό Καστράκι (τηλ. 24320 22523), όπου θα δείτε από κοντά και πετρώματα εκατομμυρίων ετών, που έχουν βρεθεί στην περιοχή.
Οι πρώτοι ερημίτες
Από την πρώτη στιγμή που βλέπετε να αχνοφαίνονται οι δυσπρόσιτοι, υποβλητικοί και μάλλον απόκοσμοι μετεωρικοί βράχοι, καταλαβαίνετε γιατί τους επέλεξαν οι πρώτοι αναχωρητές αναζητώντας γαλήνη και ασφάλεια. Ήταν πιθανώς τον 11ο ή τον 12ο αιώνα όταν ερημίτες μοναχοί άρχισαν να καταφτάνουν στην περιοχή και να διαβιούν σε μικρές σπηλιές διαμορφωμένες σε υποτυπώδη παρεκκλήσια, όπου τελούσαν την προσευχή τους και την κοινή λατρεία. Χωρίς καμία οργάνωση αναζήτησαν την απομόνωση, την πνευματική άσκηση και την ένωση με το θείο.
Μια πρώτη οργανωμένη μοναστική κοινότητα εντοπίζεται στις αρχές του 14ου αιώνα ενώ στα μέσα του ίδιου αιώνα ο μοναχός Νείλος οργανώνει τους μοναχούς σε κοινότητα γύρω από τη Σκήτη της Δούπιανης. Η σημαντικότερη όμως μορφή, στην οποία οφείλουν και το όνομά τους τα Μετέωρα είναι ο όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, ιδρυτής της μονής του Μεγάλου Μετεώρου στον οποίο οφείλεται η συγκρότηση και η οργάνωση του μοναχισμού στα Μετέωρα κατά τα πρότυπα του Αγίου Όρους.
Τα πρώτα αυτά καθολικά του 14ου αιώνα είναι μικροί κυρίως ναοί. Από αυτή την περίοδο σώζονται το καθολικό του ναΐσκου της Υπαπαντής μέσα σε σπήλαιο (1366) και το παλαιό καθολικό της Μονής της Μεταμορφώσεως ή Μεγάλου Μετεώρου, το οποίο κτίστηκε το 1388 από τον δεύτερο κτήτορα της, όσιο Ιωάσαφ.
Από τα τέλη του 15ου και κυρίως τον 16ο αιώνα, τα Μετέωρα εξελίσσονται σε σπουδαίο μοναστικό κέντρο με πολλές μονές να αναγείρονται ή να ανακαινίζονται και να κοσμούνται με λαμπρά δείγματα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής. Στα τέλη του 15ου αιώνα χτίζεται η μονή της Αγίας Τριάδας (1475/6) και τοιχογραφείται και το παλαιό καθολικό του Μεγάλου Μετεώρου (1483).
Σήμερα, από το πλήθος των μονών υφίστανται μόνο έξι, από τις οποίες μια είναι γυναικεία. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα η πρόσβαση των μοναχών γινόταν με ξύλινη ανεμόσκαλα ή με δίχτυ μέσω ενός μηχανισμού, του λεγόμενου βρυζονίου (ένα είδος βαρούλκου), τοποθετημένου μέσα σε ψηλό πύργο. Οι μονές που λειτουργούν σήμερα και είναι επισκέψιμες είναι:
Η Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
Γνωστή και ως Μεγάλο Μετέωρο, η μονή χτίστηκε λίγο πριν τα μέσα του 14ου αιώνα από τον όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη ενώ ως δεύτερος κτήτορας του καθολικού αναφέρεται ο μοναχός Ιωάσαφ, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον πρώην βασιλιά Ιωάννη Ούρεση Παλαιολόγο, γιος του Ελληνοσέρβου ηγεμόνα της περιοχής με έδρα τα Τρίκαλα, Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου, ο οποίος εκάρη μοναχός και ο οποίος ανέγειρε το αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος καθολικό της μονής το 1388.
Το 1544/45 ο τρίτος κτήτορας της μονής, ο ηγούμενος Συμεών χτίζει τον κυρίως ναό και τη λιτή του σημερινού καθολικού, όπως μας πληροφορεί μαρμάρινη επιγραφή ενώ στα 1552 ο κυρίως ναός διακοσμείται με τοιχογραφίες, που αποτελούν ένα από τα λαμπρότερα δείγματα της μεταβυζαντινής τέχνης.
Μην παραλείψετε να δείτε την κτητορική επιγραφή του 1388 στο δίλοβο παράθυρο της αψίδας του Ιερού, στην εξωτερική πλευρά καθώς και να επισκεφτείτε το Μουσείο της μονής, όπου φυλάσσονται πολύτιμα αντικείμενα και έργα τέχνης.
Η Μονή Αγίας Τριάδας
Για την ίδρυση της μονής της Αγίας Τριάδας δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Πιθανώς η μονή χτίστηκε στις αρχές ή τα μέσα του 14ου αιώνα καθώς σύμφωνα με τις πηγές υπήρχε ήδη από το 1362 ενώ σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, το 1475/6 χτίζεται το καθολικό και αφιερώνεται στην Αγία Τριάδα.
Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, αναγείρονται προσκτίσματα στο χώρο της μονής και του καθολικού, η τοιχογράφηση του οποίου έγινε στα μέσα του 18ου αιώνα. Ο βράχος πάνω στον οποίο βρίσκεται η μονή είναι σχετικά δυσπρόσιτος και θα χρειαστεί να ανέβετε αρκετά σκαλιά για να την προσεγγίσετε.
Μονή Ρουσάνου
Μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν για την προέλευση του ονόματος της μονής καθώς και για την πρώτη φάση ίδρυσης της. Το μόνο γνωστό στοιχείο είναι πως από την αρχή η μονή ήταν αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Την εγκαταλελειμμένη μονή διαδέχθηκε καινούρια, χτισμένη από τους Ηπειρώτες αδελφούς Ιωάσαφ και Μάξιμο, οι οποίοι απομονώθηκαν στα Μετέωρα για να μονάσουν στις αρχές περίπου του 16ου αιώνα. Μετά τον θάνατο τους, την αποπεράτωση των έργων καθώς και την τοιχογράφηση του καθολικού ανέλαβε κάποιος μοναχός Αρσένιος, σύμφωνα με επιγραφή πάνω από την είσοδο του κυρίως ναού.
Η Μονή του Άγιου Νικολάου Αναπαυσά
Ίσως το μοναστήρι που θα νιώσετε τη μεγαλύτερη ηρεμία και κατάνυξη είναι αυτό του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, κατάγραφο με τις τοιχογραφίες του περίφημου Κρητικού ζωγράφου, Θεοφάνη Στρελίτζα Μπαθά, που αποτελούν και το πρώτο έργο του, χρονολογημένο το 1527. Μπαίνοντας στον νάρθηκα του μικρού ναού καθίστε σε κάποιο από τα στασίδια, και αφήστε τον εαυτό σας να παρακολουθήσει κάθε πινελιά αυτού του σημαντικού ζωγράφου.
Για την ονομασία Αναπαυσάς μόνο υποθέσεις έχουν διατυπωθεί μέχρι στιγμής και ίσως πρόκειται για τον πρώτο κτήτορα της μονής. Το σημερινό καθολικό χτίστηκε τον 16ο αιώνα από τον μητροπολίτη Λαρίσης Άγιο Διονύσιο τον Ελεήμονα και τον έξαρχο Σταγών Νικάνορα στη θέση μικρού παρεκκλησίου αφιερωμένου στον Άγιο Αντώνιο, το οποίο θα συναντήσετε ανεβαίνοντας την σκάλα προς τη μονή. Προσπαθήστε να διακρίνετε τα ίχνη της τοιχογράφησης του.
Μονή Βαρλαάμ
Η ανακαίνιση των μονών των Μετεώρων κατά τον 16ο αιώνα, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δράση αρχοντικών οικογενειών της Θεσσαλίας και της Ηπείρου. Μια από αυτές ήταν οι Γιαννιώτες αδελφοί Αψαράδες, οι οποίοι στις αρχές του 16ου αιώνα εγκαθίστανται σε βράχο, κατοικημένο ήδη από τον 14ο αιώνα, από τον αναχωρητή Βαρλαάμ, από όπου προέρχεται και η ονομασία της μονής.
Το 1518 τα δύο αδέλφια χτίζουν το σημερινό καθολικό αφιερώνοντας το στους Αγίους Πάντες, στη θέση του οποίου έναν αιώνα αργότερα θα ξαναχτιστεί το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών. Η τοιχογράφηση του Ιερού Βήματος και του κυρίως ναού του καθολικού ξεκίνησε το 1548 από τον ζωγράφο Φράγγο Κατελάνο ενώ το 1566 διακοσμήθηκε η λιτή από τους Θηβαίους ζωγράφους Γεώργιο και Φράγγο Κονταρή. Στα τέλη του 18ου αιώνα πραγματοποιήθηκε και η τελική φάση της διακόσμησης.
Μονή του Αγίου Στεφάνου
Πρόκειται για γυναικεία μονή, που κατοικήθηκε για πρώτη φορά από μοναχούς τον 12ο αιώνα. Τον 14ο αιώνα χτίζεται μονή με κτήτορα τον μοναχό Αντώνιο Καντακουζηνό, γιο του Δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρου Β΄ (1359).
Στη συνέχεια, ο όσιος Φιλόθεος στα μέσα του 16ου αιώνα, αναλαμβάνει μεταξύ άλλων και την ανακαίνιση εκ βάθρων του καθολικού της μονής. Αυτό το καθολικό σήμερα στεγάζει το σκευοφυλάκιο της μονής, χρησιμοποιείται για τις λατρευτικές ανάγκες των μοναχών και ανοίγει μόνο στις 27 Δεκεμβρίου και 10 Φεβρουαρίου, ημέρες που γιορτάζει ο ναός.
Το νέο καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο χρονολογείται το 1798 και οι τοιχογραφίες του είναι έργο της δεκαετίας του 1980.
Πάσχα στα Μετέωρα
Στα μοναστήρια των Μετεώρων το Πάσχα δεν θα μπορούσε να μην έχει βαθιά εσωτερικότητα, ευλάβεια και πνευματικότητα. Στη μονή Βαρλαάμ, τη Μεγάλη Πέμπτη θα παρακολουθήσετε την ακολουθία του Μυστικού Δείπνου και των Παθών, υπό τους ήχους των σημάντρων ενώ στην Καλαμπάκα τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα τελούνται τα Πασχαλόγιορτα, έθιμο κατά το οποίο ο κόσμος συγκεντρώνεται στο ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου, τραγουδώντας τα τοπικά Πασχαλινά τραγούδια και χορεύοντας.
Το έθιμο του μαντηλιού
Ανηφορίζοντας προς τα Μετέωρα, στην εσοχή ενός βράχου, όπου βρίσκεται λαξευμένος ένας υποτυπώδης ναΐσκος, που άνηκε ίσως σε μονή του 14ου αιώνα, θα παρατηρήσετε κρεμασμένα μαντίλια, τα οποία σχετίζονται με ένα πολύ ιδιαίτερο έθιμο της περιοχής, με ρίζες στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Πρόκειται στην ουσία για τάματα πιστών, που τα ανεβάζουν αναρριχητές κάθε χρόνο και παραμένουν εκεί μέχρι την επόμενη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, που θα κατέβουν για να πάρουν τη θέση τους τα νέα.
Το έθιμο θέλει κάποιον Τούρκο στρατιώτη να τραυματίζει το χέρι του και τη γυναίκα του, προκειμένου να τον σώσει, να βγάζει το μαντήλι της και να το τάζει στον άγιο, ώστε να γίνει καλά ο σύζυγος της. Κάποιος συγχωριανός, που ήταν μπροστά στο περιστατικό, αρπάζει το μαντήλι και το ανεβάζει στο μοναστήρι, που βρισκόταν πάνω στον βράχο. Ο άγιος, με θαυματουργό τρόπο, γιατρεύει το χέρι του στρατιώτη, σηματοδοτώντας έτσι και την έναρξη του συγκεκριμένου εθίμου πάνω στον βράχο.
Δραστηριότητες στην περιοχή
Τα Μετέωρα αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά προσκυνήματα. Ωστόσο, εδώ θα βρείτε και έναν απίστευτο προορισμό για να απολαύσετε δραστηριότητες μέσα σε ένα τοπίο επιβλητικής και εντυπωσιακής ομορφιάς.
Ποδηλασία βουνού, αναρρίχηση στους βράχους, πεζοπορία, ιππασία, ράφτινγκ. Από την Καλαμπάκα μάλιστα διέρχεται και το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Στην περιοχή λειτουργούν κέντρα δραστηριοτήτων, που θα σας εξασφαλίσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό προσφέροντας σας μοναδικές εμπειρίες με την απαραίτητη ασφάλεια.
Φαγητό και διαμονή
Στο Καστράκι και στην Καλαμπάκα θα βρείτε ταβέρνες και εστιατόρια με νόστιμες συνταγές και παραδοσιακό φαγητό, το οποίο προτείνουμε να συνοδέψετε με ντόπιο κρασί. Από γλυκό, δοκιμάστε τη σπάτουλα, το τοπικό παραδοσιακό γλυκό που μοιάζει με καρυδόπιτα αλλά εδώ φτιάχνεται με σιροπιασμένη βάση από παντεσπάνι καλυμμένο με κρέμα καρύδια και κανέλα.
Τα τελευταία χρόνια η γαστρονομία της περιφερειακής ενότητας Τρικάλων φέρει το brand name Meteorissimo και φιλοδοξεί να κάνει γνωστή την γαστρονομία της περιοχής στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο (https://meteorisimo.com/).
Για τη διαμονή σας υπάρχουν πολλές επιλογές για να ικανοποιήσουν κάθε γούστο. Από πολυτελή ξενοδοχεία μέχρι πιο low budget δωμάτια και ξενώνες ενώ στο Καστράκι λειτουργεί και κάμπινγκ.
Αξίζει να επισκεφτείτε:
- Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων και Μανιταριών με τη συλλογή του να αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες στην Ελλάδα. Μάλιστα το μουσείο οργανώνει και κυνήγι τρούφας.
- Το σπήλαιο της Θεόπετρας και το Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας, με συλλογή ευρημάτων από τις ανασκαφές, όπου θα ενημερωθείτε και θα γνωρίσετε πτυχές της Προϊστορίας και της ζωής του νεολιθικού ανθρώπου.
- Τα Τρίκαλα, σε απόσταση 25 χλμ, μια πόλη που θα σας γοητεύσει και θα σας εκπλήξει.
Τα Μετέωρα απέχουν από τα Τρίκαλα 25 χλμ, από την Αθήνα 350 χλμ, από τη Θεσσαλονίκη 234 χλμ, από τα Ιωάννινα 111 χλμ.