Η Μονή Μεγάλου Μετέωρου ή αλλιώς Μονή Μεταμορφώσεως είναι η πιο επιβλητική και μια από τις παλαιότερες μονές στα Μετέωρα.
Μονή Μεγάλου Μετεώρου: Η επιβλητική μονή των Μετεώρων
Σε ένα μοναδικής ομορφιάς φυσικό τοπίο, με τους σκουρόχρωμους βράχους να επιβάλουν δυναμικά την παρουσία τους στην περιοχή, τα Μετέωρα αποτελούν τη δεύτερη πιο σημαντική μοναστική πολιτεία μετά το Άγιο Όρος και ένα από τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Πάνω απ’ όλα όμως, η περιοχή των Μετεώρων με τα κρεμασμένα στους βράχους μοναστήρια – διαχρονικοί θεματοφύλακες της Ορθοδοξίας- αποτελούν έναν τόπο γαλήνης, ψυχικής και πνευματικής ανάτασης, κατάνυξης και ηρεμίας.
Κάποτε η μοναστική κοινότητα των Μετεώρων, αριθμούσε περισσότερες από είκοσι τέσσερις μονές και πλήθος ασκηταριών και ναΐσκων. Σήμερα, έξι μόνο μοναστήρια συνεχίζουν την μακραίωνη πορεία τους, ένα από τα οποία είναι και η Μονή του Μεγάλου Μετεώρου ή αλλιώς Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρα, μια από τις παλαιότερες και επιβλητικότερες μονές στα Μετέωρα.
Οι πρώτοι ερημίτες στα Μετέωρα
Πιθανότατα τον 11ο ή τον 12ο αιώνα, ερημίτες μοναχοί καταφτάνουν στην περιοχή και διαβιούν σε μικρές σπηλιές, διαμορφωμένες σε υποτυπώδη παρεκκλήσια, όπου τελούν την προσευχή τους και την κοινή λατρεία. Στις αρχές του 14ου αιώνα εντοπίζεται μια πρώτη οργανωμένη μοναστική κοινότητα ενώ στα μέσα του 14ου αιώνα ο μοναχός Νείλος οργανώνει τους μοναχούς σε κοινότητες γύρω από τη Σκήτη της Δούπιανης.
Η σημαντικότερη όμως μορφή, στην οποία οφείλουν και το όνομά τους τα Μετέωρα, είναι ο όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, ιδρυτής της μονής του Μεγάλου Μετεώρου ο οποίος συγκροτεί και οργανώνει τον μοναχισμό στα Μετέωρα, κατά τα πρότυπα του Αγίου Όρους. Κατά τον 14ο αιώνα χτίζονται τα πρώτα καθολικά, από τα οποία σήμερα σώζονται δύο. Το καθολικό της, ακατοίκητης σήμερα, Μονής της Υπαπαντής του 1366 και το παλαιό καθολικό της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου, θεμελιωμένο το 1388 από τον όσιο Ιωάσαφ.
Από τα τέλη του 15ου και κυρίως τον 16ο αιώνα τα Μετέωρα εξελίσσονται σε σπουδαίο μοναστικό κέντρο με πολλά μοναστήρια να αναγείρονται ή να ανακαινίζονται και να κοσμούνται με λαμπρά δείγματα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής. Στα τέλη του 15ου αιώνα τοιχογραφείται και το παλαιό καθολικό του Μεγάλου Μετεώρου (1483).
Η Μονή Μεγάλου Μετεώρου ή αλλιώς Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
Στο ψηλότερο και μεγαλύτερο σε έκταση βράχο είναι χτισμένο το επιβλητικό μοναστήρι του Μεγάλου Μετεώρου. Πλατύς Λίθος η αρχική ονομασία του βράχου, μετονομάστηκε στη συνέχεια Μετέωρο από τον πρώτο οικιστή του τον όσιο Αθανάσιο Μετεωρίτη.
Αντικρύζοντας τη μονή, το βλέμμα μαγνητίζει ο πανύψηλος πύργος, χτισμένος στις αρχές του 16ου αιώνα. Εδώ τοποθετήθηκε μια ξύλινη ανεμόσκαλα αλλά και ο μηχανισμός του βρυζονίου που ανεβοκατέβαζε το δίχτυ, μέσω του οποίου οι μοναχοί προσέγγιζαν τη μονή. Σήμερα, ο επισκέπτης ανεβαίνει στη μονή μέσω 145, λαξευμένων στο βράχο, σκαλοπατιών, που κατασκευάστηκαν μόλις το 1923.
Με την άνοδο του στο βράχο ο όσιος Αθανάσιος, πρώτος κτήτορας της μονής, χτίζει λίγο πριν τα μέσα του 14ου αιώνα, τη μονή και ένα πρώτο καθολικό, αφιερωμένα και τα δύο στην Παναγία ενώ στη συνέχεια αναγείρει καινούριο καθολικό, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι λατρευτικές ανάγκες των αυξανόμενων σε αριθμό μοναχών. Το 1388, ο δεύτερος κτήτορας του μοναστηριού μοναχός Ιωάσαφ (κατά κόσμον Ιωάννης Ούρεσης Παλαιολόγος) θεμελιώνει νέο καθολικό. Μαρτυρία της ανέγερσης αποτελεί η εγχάρακτη επιγραφή στο δίλοβο παράθυρο της εξωτερικής πλευράς της αψίδας του Ιερού. Το 1544/5 αυτό το καθολικό αποτέλεσε το Ιερό Βήμα του μεταγενέστερου καθολικού που έχτισε ο ηγούμενος Συμεών, ο οποίος θεωρείται και ο τρίτος κτήτορας της μονής. Το νέο αυτό καθολικό αφιερώθηκε στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα.
Άλλα μικρότερα ή μεγαλύτερα κτήρια συμπληρώνουν το μοναστηριακό συγκρότημα, όπως το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, προσαρτημένο στο ανατολικό άκρο της νότιας πλευράς του καθολικού, η Τράπεζα, χτισμένη από τον Συμεών το 1557, το γηροκομείο, κτήριο του 1572, το παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του 1789 καθώς και άλλα νεότερης χρονολόγησης.
Μπαίνοντας στο εσωτερικό του καθολικού οι ασκητικές μορφές των αγίων φωτίζονται από το λιγοστό φως, δημιουργώντας μια άκρως κατανυκτική ατμόσφαιρα. Οι κτήτορες της μονής Αθανάσιος και Ιωάσαφ ζωγραφισμένοι στο νάρθηκα μας κοιτούν κατάματα κρατώντας στα χέρια τους το ομοίωμα του Μεγάλου Μετεώρου, σε μια παράσταση ιδιαίτερα διαδεδομένη στη βυζαντινή τέχνη ενώ μπροστά βρίσκεται ο τάφος τους πάνω στον οποίο, μέσα στις λειψανοθήκες φυλάσσεται η κάρα τους.
Η πρώτη φάση τοιχογραφικής διακόσμησης της μονής ανάγεται στον 14ο αιώνα ενώ μια δεύτερη τοποθετείται στα 1483. Σήμερα, οι τοιχογραφίες που θαυμάζουμε στον κυρίως ναό και τον νάρθηκα (τη λεγόμενη λιτή) χρονολογούνται το 1552 και ανήκουν στα λαμπρά δείγματα της μεταβυζαντινής τέχνης και της Κρητικής Σχολής ζωγραφικής.
Περιήγηση στους εκθεσιακούς χώρους της Μονής
Σημαντικά έργα τέχνης, πολύτιμα χειρόγραφα, εκκλησιαστικά σκεύη, ιερατικά άμφια, κειμήλια αλλά και αντικείμενα καθημερινής χρήσης φυλάσσονται σε χώρους της μονής, τους οποίους αξίζει να επισκεφτείτε.
Στο Κελάρι, που το συναντούμε λίγο μετά την είσοδο μας στο μοναστήρι αλλά και στο Μαγειρείο τα αντικείμενα παρουσιάζουν σκηνές από την καθημερινότητα και τη ζωή των μοναχών. Μεγάλα βαρέλια για την αποθήκευση του κρασιού, μαγειρικά σκεύη, χάλκινα, ξύλινα και πήλινα, η σχάρα πάνω από την οποία κρέμεται η μεγάλη χύτρα, ο φούρνος, όλα μετρούν αιώνες ζωής.
Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το Μουσείο και την αίθουσα Χειρογράφων Κωδίκων και Νεομαρτύρων, που στεγάζονται στο άλλοτε νοσοκομείο-γηροκομείο της μονής. Το κτήριο, θεμελιωμένο το 1572, σύμφωνα με επιγραφή, αναστηλώθηκε το 2004 και σήμερα φιλοξενεί τους πολύτιμους θησαυρούς, όπως ξυλόγλυπτα, φορητές εικόνες, ιερατικά άμφια και λειτουργικά σκεύη.
Πολλά είναι αυτά που τραβούν την προσοχή μας. Δύο εικόνες που δώρισε στη μονή του Μεγάλου Μετεώρου μεταξύ του 1372 και του 1834 η Μαρία Αγγελίνα Δούκαινα Παλαιολογίνα, αδελφή του κτήτορα μοναχού Ιωάσαφ. Ο χρυσοκέντητος επιτάφιος του 14ου αιώνα αλλά και ένα από τα παλαιότερα χρονολογημένα χειρόγραφα του ελλαδικού χώρου, γραμμένο το έτος 861/2 στη μονή της Αγίας Άννας στη Βιθυνία από τον μοναχό Ευστάθιο. Χρυσόβουλλα, όπως του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου, του Στέφανου Δουσάν και του Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου, αρχέτυπα, παλαίτυπα, σπάνιες εκδόσεις και πολλά ακόμη αντικείμενα και έργα τέχνης συμπληρώνουν την πολύτιμη συλλογή.
Πληροφορίες Μονής Μεγάλου Μετεώρου:
Μετέωρα, Καλαμπάκα, τηλέφωνο: 24320 22278
Ωράριο:
- Χειμερινό (1 Νοεμβρίου – 31 Μαρτίου):
Καθημερινά: 9.30 πμ – 14.00 μ.μ.
Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη: Κλειστά
- Θερινό (1 Απριλίου – 31 Οκτωβρίου):
Καθημερινά 9.30 π.μ. – 15.00 μ.μ.
Τρίτη: κλειστά
Ιστοσελίδα: https://www.meteoromonastery.gr/
Η Μονή είναι κλειστή κατά τα διαστήματα:
5-7 Αυγούστου
30 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου
1-28 Φεβρουαρίου