Η υστεροβυζαντινή μονή, διακοσμημένη με υπέροχες τοιχογραφίες, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μοναστηριακά συγκροτήματα της Θεσσαλίας.
Η Ιερά Μονή Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα
Δεσπόζουσα στο λόφο, στη βορειοδυτική πλευρά της Ελασσόνας, αφιερωμένη αρχικά στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και κατόπιν στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η υστεροβυζαντινή μονή της Ολυμπιώτισσας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μοναστηριακά συγκροτήματα της Θεσσαλίας.
Η ιστορία της μονής
Η υστεροβυζαντινή μονή της Ολυμπιώτισσας ήταν αρχικά αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Λαϊκοί θρύλοι θέλουν την εικόνα της Παναγίας, από την οποία πήρε το όνομά της η μονή, να φτάνει εδώ με θαυμαστό τρόπο από τη μονή της Καρυάς, χτισμένη στους πρόποδες του Ολύμπου.
Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, αφού διαλύθηκε η μονή της Καρυάς, η εικόνα της Παναγίας ξεκίνησε να έρθει στην Ελασσόνα μόνη της. Ένας βοσκός, που έβοσκε τα πρόβατα του, είδε να βγαίνει ένα φως ανάμεσα από τη βλάστηση και φοβισμένος έριξε με δύναμη μια πέτρα προς το μέρος της φωτεινής λάμψης. Αμέσως το χέρι του παρέλυσε και τρομαγμένος έτρεξε στο χωριό για να αναφέρει το συμβάν. Την επόμενη μέρα ο βοσκός μαζί με τους χωριανούς πήγαν στο σημείο, όπου συνέβη το περιστατικό και βρήκαν την εικόνα της Παναγίας με την πέτρα καρφωμένη πάνω της. Ο βοσκός μετανόησε, γιατρεύτηκε και όλοι μαζί μετέφεραν την θαυματουργή εικόνα στη μονή Μεταμορφώσεως, η οποία μετονομάστηκε σε μονή Ολυμπιώτισσας.
Το μονόχωρο τρουλλαίο καθολικό της μονής, με το χαμηλό περίστωο, πιθανώς ιδρύθηκε και τοιχογραφήθηκε με χορηγία των σεβαστοκρατόρων Κωνσταντίνου και Θεόδωρου Δούκα της Θεσσαλίας (1289-1303), παράσταση των οποίων ίσως υπήρχε στη βόρεια πλευρά του περίστωου.
Η αρχιτεκτονική του καθολικού μαρτυρά τη στενή σχέση της υστεροβυζαντινής αρχιτεκτονικής της Θεσσαλίας με εκείνη της Μακεδονίας και ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης. Παρατηρήστε αυτά τα στοιχεία, όπως τους κυματισμούς που δημιουργούνται στις στέγες, την κομψή κατασκευή του τρούλλου, τις ψηλές αναλογίες του ναού, το χαμηλό ύψος του περίστωου.
Οι θαυμάσιες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα
Στο εσωτερικό του ναού, εκτός από τη ξυλόγλυπτη θύρα, η οποία σύμφωνα με επιγραφή ανασκευάστηκε το 1296, θα θαυμάσετε τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του τέλους του 13ου αιώνα ή των αρχών του 14ου (1295-1305), οι οποίες ανήκουν στη λεγόμενη βαριά ή ογκηρή τεχνοτροπία, μια από τις δεσπόζουσες τεχνοτροπίες της βυζαντινής τέχνης του τέλους του 13ου αιώνα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η επιλογή του εικονογραφικού θέματος του Ακάθιστου Ύμνου για τη διακόσμηση του Ιερού Βήματος και του περίστωου, θέμα το οποίο απεικονίζεται στο καθολικό της Ολυμπιώτισσας για πρώτη φορά. Η μεταφορά του Ακάθιστου Ύμνου στην τοιχογράφηση ναού αποτελεί μαρτυρία της διεύρυνσης του εικονογραφικού προγράμματος των ναών την εποχή αυτή με θέματα προερχόμενα από το λειτουργικό κύκλο και την υμνογραφική παράδοση.
Είναι η εποχή αμέσως μετά την αποτυχημένη προσπάθεια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ για ένωση των Εκκλησιών, οπότε και επέρχεται εκ νέου ο Θρίαμβος της Ορθοδοξίας επί Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου και επισφραγίζεται και με την επέκταση του εικονογραφικού κύκλου στη διακόσμηση των ναών. Δυστυχώς, ο αρχικός τοιχογραφικός διάκοσμος του περίστωου δε σώζεται σήμερα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πλούσια διακοσμημένο με φυτικά μοτίβα, δικέφαλους αετούς, αγγέλους και βιβλικές παραστάσεις ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του Δημήτρη Μετσοβίτη του 19ου αιώνα.
Σήμερα, η Ολυμπιώτισσα λειτουργεί ως γυναικεία μονή και εορτάζει στις 15 Αυγούστου ενώ κάθε χρόνο στις 5 Οκτωβρίου γίνεται περιφορά της λατρευτικής εικόνας της Παναγίας από τη μονή προς το ναό του Αγίου Δημητρίου στο κέντρο της πόλης, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς την Παναγία, που συνέβαλλε στη σωτηρία της πόλης το 1912.
Πανήγυρις τελείται και στις 6 Αυγούστου, εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, στην οποία αρχικά ήταν αφιερωμένη η μονή.
Περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία της μονής μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Ελασσώνος
Τηλέφωνο μονής: 2493022480
Ιστορικές πληροφορίες αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Ελασσώνος και από Αχειμάστου-Ποταμιάνου Μ., Βυζαντινές Τοιχογραφίες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995.